COVID-20, en de vaccinatiestrategie(*)

Er zijn op dit moment eigenlijk 2 pandemies: COVID-19 en COVID-20(**). COVID-19 is ons welbekend. COVID-20 is een variant die net zo ziekmakend is, maar 70% besmettelijker: de R0 is ongeveer gelijk aan 5-7, in plaats van 3-4 bij COVID-19.

COVID-20 is er nog maar net: we staan nu waar we een klein jaar geleden met COVID-19 stonden. COVID-20 maakt momenteel een zeer stijle opmars in het VK. Daar davert de National Health Service op zijn grondvesten, en is sinds kort een harde lockdown van 6 weken van kracht.

In Belgie echter kijkt men zelfgenoegzaam naar de dalende curves, en neemt men rustig de tijd. Er zijn in Belgie van COVID-20 dan ook nog maar een handvol gevallen gedetecteerd. Men lijkt er van uit te gaan dat er geen ongedetecteerde gevallen van zijn (quod non), ook al moet men toegeven dat men maar heel sporadisch voor COVID-20 test(***). Bovendien pretendeert men niet alleen dat het virus hier nog niet is, maar ook dat men het door reisbeperkingen en controles buiten onze grenzen zal kunnen houden (quod non), ook al was die illusie bij COVID-19 al snel doorprikt.

Waarom verkijkt men zich zo op COVID-20, je zou toch denken dat men leert uit het verleden?

De verklaring is eenvoudig. De R0 van COVID-20 bedraagt dan wel 5-7, voorlopig zijn de absolute aantallen nog klein. De effectieve R is wellicht ook 'maar' rond de 1.5, dankzij de COVID-19 maatregelen die nog van kracht zijn en dankzij de reeds natuurlijk opgebouwde COVID-19 immuniteit. De stijging is dus wel exponentieel, maar voorlopig nog sluimerend en onzichtbaar: x6 per maand, x30 per twee maanden, x200 per 3 maanden... De curves tonen de som van alle COVID-19 en COVID-20 gevallen, zoals in onderstaande illustratie, en dan overheerst de dalende trend van COVID-19.

Applaus van onze 'experts', flink zo jongens en meisjes, doe zo voort! Maar wie iets kent van exponentiele groei weet dat het feestje niet lang zal duren: binnen afzienbare tijd zal COVID-20 overheersen, en stijgt de curve exponentieel snel, zelfs bij aangehouden maatregelen en een meticuleuze naleving. Vanaf wanneer precies is onmogelijk te zeggen met de weinige data die er is, maar ik ga uit van een 8-tal weken (+/-4).

Eens het zover is zal men ongetwijfeld met een beschuldigende vinger wijzen naar de reizigers, de scholen, de lockdown feestjes,... maar eerlijk zal dat niet zijn. Een pandemie met R0 gelijk aan 5-7 hou je namelijk niet tegen met enkel lockdowns, schoolsluitingen, en reisbeperkingen. Hoe hoger de R-waarde, hoe onvermijdelijker immuniteit wordt als belangrijkste wapen.

Gelukkig is er een groot verschil tussen COVID-19 en COVID-20: voor COVID-20 bestaat er een vaccin van bij de start van de pandemie, al is de beschikbaarheid voorlopig nog beperkt.

Gezien de schaarste moet men zich bij elk vaccin afvragen hoe men met dit schaarse goed het grootste positieve effect voor de maatschappij kan ressorteren (in termen van verloren levens, verloren levensjaren, ziekte, leerachterstand, economische schade, enz). Dat doet men niet noodzakelijk door het in te spuiten bij de zwaksten: de impact daarvan is slechts lineair (elk gegeven vaccin is een mogelijk overlijden voorkomen). Door de eerste vaccins echter voor te behouden voor de onvermijdelijk sociaal meest actieven (zorgverstrekkers, onderwijzend personeel), en voor diegenen waarbij de immuniteitswinst na vaccinatie het grootst is (mensen die nog geen eerste dosis hebben gekregen en die COVID-19 niet hebben doorgemaakt), behaal je een exponentiele winst. Zo haal je namelijk de R-waarde het snelst naar beneden. Zo koop je de tijd die nodig is om de periode van vaccinschaarste op een menselijke manier door te komen. En eens we zover zijn kunnen de 2e dosissen (en voor wie wil, zelfs een 3e) naar believen worden uitgedeeld.

Voor alle duidelijkheid: het prioritair vaccineren in de WZCs is verdedigbaar, al was het ter vrijwaring van de gezondheidszorg. Maar het geven van een booster binnen de 21 dagen is dat hoegenaamd niet. Het zal ertoe leiden dat de jongeren, die hun leven al bijna een jaar on hold hebben gezet, er nog een half jaar mogen bij doen, om vaak uiteindelijk alsnog hun eigen immuniteit op natuurlijke wijze te verkrijgen: door ziek te worden. Ik vind dat veel gevraagd, en ik denk dat de meeste bewoners van WZCs het met mij eens zouden zijn.

Er zijn allerhande tegenargumenten te bedenken. Een bloemlezing:

• De werkzaamheid van een enkele dosis van het vaccin is niet bewezen.
  ==> Bewijzen bestaan niet in empirische wetenschap -- enkel gradaties van evidentie, en die evidentie is al substantieel en neemt gestaag toe. Bovendien zal de data er vanzelf zijn zodra we die nodig hebben (Belgie loopt immers weken achter op de vaccinatie-kopgroep), om indien nodig bij te sturen.
• Het is niet zeker of vaccinatie ook overdracht beperkt.
  ==> Dat was geen endpoint van de fase 3 studies, maar er zijn heel wat redenen om aan te nemen dat het wel zo is. Bovendien zal ook dit snel genoeg duidelijk worden.
• Het is logistiek complexer.
  ==> het overheidsbeslag is groot genoeg, dat mag geen excuus zijn.
• Er zijn juridische problemen: artsen moeten de bijsluiter volgen.
  ==> De EMA goedkeuring is er voor een booster binnen de 42 dagen "to obtain full protection", 21 dagen zoals gepland is dus sowieso overdreven. Bovendien kan men pleiten bij de EMA voor een herziening. Artsen mogen medicijnen in samenspraak met de patient ook off-label gebruiken. Bovendien is het ook niet zo dat men off-label een middel zou toedienen dat daardoor mogelijk schade kan toebrengen aan de patient: men zou iets niet geven om het aan iemand anders wel te geven. Aan het geven van die eerste vaccin is niets illegaal. (En als dat nog niet volstaat: nood moet soms wet breken.)
• Gedeeltelijke bescherming zou meer mutaties kunnen veroorzaken.
  ==> Dit is je reinste speculatie, en het tegendeel is waarschijnlijker. Mutaties ontstaan telkens als het virus zichzelf reproduceert. Dat gebeurt vaker als er meer virus in omloop is, maw als er meer mensen ziek zijn. Het verlagen van de R-waarde is het beste middel daartegen.
• Een 1e dosis kan een vals gevoel van veiligheid geven, waarna mensen zich zonder goede bescherming onverantwoordelijk gaan gedragen.
  ==> Hetzelfde geldt voor een dubbele vaccinatie, mogelijk zelfs in grotere mate (gezien de onjuiste suggestie dat men dan wel volledig beschermd is).

Daarom, Dirk Ramaekers, en bij uitbreiding alle leden van de taskforce vaccinatie: herdenk het vaccinatieplan, ook al is het lastig -- want moeilijk is het niet.

(*) Over de snelheid van het vaccinatieplan valt veel te zeggen, maar dat is een open deur en niet het onderwerp van deze blog post.

(**) Ik geef de besmettelijkere varianten hier even die naam, met als bedoeling te suggereren dat COVID-20 als een aparte epidemie beschouwd moet worden, die apart gemonitord en apart aangepakt moet worden.

(***) Men test op dit moment wel voor COVID-19, maar aangezien men maar heel zelden de sequeneert vaart men blind wat betreft COVID-20. Men test voor zover ik weet minder dan 1% van afgenomen stalen op COVID-20.